Zawartość główna

Opublikowano: 23.06.2024

Roboty w służbie pacjentom

Mózgowe Porażenie Dziecięce jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności wśród dzieci i młodzieży. Naprzeciw potrzebom pacjentów „wychodzą” Lokomat i Grail - systemy robotyczne, które sprawiają, że rehabilitacja staje się wciągająca jak gra komputerowa.

Osoby z MPDZ to największa grupa objęta rehabilitacją neurologiczną wśród dzieci i młodzieży. Mózgowe porażenie dziecięce mają 2-3 osoby na tysiąc, co oznacza, że tylko w Województwie Mazowieckim jest ok. 2000 osób z MPDZ poniżej 18 roku życia.

MPDZ jest zaburzeniem rozwoju ruchu i postawy, które powoduje opóźnienie w zdobywaniu typowych umiejętności charakterystycznych dla danego wieku np. siadania, raczkowania czy chodzenia. Objawy zespołu mogą być zróżnicowane od łagodnych, które trudno zauważyć osobie nie będącej specjalistą lub nasilone wtedy najczęściej dzieci nie są w stanie wykonać podstawowych czynności dnia codziennego - mówi profesor Marcin Bonikowski z Mazowieckiego Centrum Neuropsychiatrii. Dla rodziców największym problemem jest zaburzony rozwój funkcji chodu u dzieci.

- Często słyszę od rodzin osób z mózgowym porażeniem dziecięcym pytania: czy moje dziecko będzie w ogóle chodzić? Czy samodzielnie? Kiedy? - dodaje.

Statystycznie, po wdrożeniu odpowiedniej terapii, ok 70% dzieci z MPDZ ma szansę się poruszać, w tym ponad połowa będzie chodzić samodzielnie.

Roboty wspierają neurorehabilitacację

Szansą na zintensyfikowanie procesu rehabilitacji i poprawę jakości życia pacjentów i ich rodzin są dziś roboty. Lokomat i GRAIL to robotyczne systemy, wykorzystywane w terapii zaburzeń chodu. Lokomat składa się z zewnętrznego szkieletu napędzającego nogi, systemu, który odciąża pacjenta oraz ruchomej bieżni. Z kolei GRAIL do połączenie bieżni, kamery do analizy ruchu i ekranu do wirtualnej rzeczywistości.

- To nie są humanoidy lub roboty, które znamy z „Gwiezdnych Wojen”. Chodzi o egzoszkielet, który - z czujnikami i siłownikami - jest nakładany na nasze ciało - w tym przypadku na nasze nogi, którymi porusza. W przypadku lokomatów rehabilitacja odbywa się na bieżni . Robot dzięki dynamicznemu odciążeniu zabiera nam tyle masy ciała ile jest potrzebne aby umożliwić bezpieczny i fizjologiczny chód. Robot może poruszać naszymi nogami, nawet wtedy, kiedy w nie mamy w nich siły - wtedy de facto chodzi za nas. Program rehabilitacji możemy dostosowywać do potrzeb pacjenta - od pełnego wspomagania do ćwiczeń z oporem. Dodatkowo pacjent jest stymulowany przez terapeutę co ma pozytywny wpływ na motywację i osiągane wyniki - przekonuje profesor Bonikowski.

Roboty, o których mowa są bardzo atrakcyjne dla pacjentów, którzy rehabilitując się, stają się jednocześnie bohaterami gry komputerowej
- W GRAILU mamy przed sobą półkolisty ekran który otacza nas bajkowym światem. W Lokomacie możemy wybrać grę, w której kierujemy Avatarem. My ruszamy prawą nogą, prawą nogą rusza też Avatar. Możemy iść szybciej, wolniej, możemy zbierać punkty. Pacjenci bardzo chętnie „wchodzą” w te gry - zaznacza specjalista.

W zależności od wieku i możliwości funkcjonalnych pacjenta, dostosowywany jest poziom trudności i rodzaj scenariusza. Najważniejsze jest jednak to, by to chód - przy okazji zdobywania punktów miał największe znaczenie w grze.

- Imersja, wejście w środowisko gry sprawia, że pacjenci ćwiczą z dużym zaangażowaniem. Kiedyś te same czynności, które wykonuje robot musiało wykonywać z dzieckiem lub nastolatkiem dwóch lub trzech terapeutów. Pacjenci nie czują upływu czasu, a dokonywane w trakcie ćwiczeń zmiany, również na poziomie mózgu, zostają - dodaje Marcin Bonikowski

Robotyczna nowa przestrzeń

Profesor Bonikowski ma okazję obserwować reakcje pacjentów na pracę z robotami. Te bywają poruszające.

- Dla niektórych pacjentów rehabilitacja z robotami jest pierwszą okazję do tego, żeby „być w pionie”. Niektórzy z nich idą po raz pierwszy. Mają kilkanaście lat i odkrywają zupełnie nowy świat - mogą iść drogą, wirtualną, ale jednak drogą - zaznacza.

Okazję do testowania lokomatów mieli też sami specjaliści.

- To bardzo ciekawe doświadczenie. Robot potrafi nadać odpowiedni wzorzec chodu. Jeśli ktoś chodzi nieodpowiednio, robot może to zmienić. Wystarczy 40 minut. Ta zmiana nie jest oczywiście stała, ale przy powtarzalności zmiany zostają wydrukowywana - mówi profesor.

Warto pamiętać, że roboty są dodatkiem do konwencjonalnej rehabilitacji. Bez niej, mimo niezliczonej liczby zalet, nie miałyby sensu. Pacjenci MCN mają 3 godziny tzw. rehabilitacji multimodalnej, roboty to kolejna godzina. Współpraca na linii człowiek-maszyna to jednak przyszłość.

Dr hab. n. med. Marcin Bonikowski - jest kierownikiem Oddziału Neurologiczno -Rehabilitacyjnego Mazowieckiego Centrum Neuropsychiatrii, od 2004 roku kieruje Pracownią Analizy Ruchu w Mazowieckim Centrum Neuropsychiatrii. Jest absolwentem Warszawskiej Akademii Medycznej, ukończył specjalizację z ortopedii i traumatologii (I stopień w 1999 roku, II stopień w 2008 roku). Od 1997 roku pracuje jako ortopeda. W 2005 roku uzyskał tytuł doktora nauk medycznych, a 2023 roku doktora habilitowanego. W latach 2007 –2018 był członkiem komisji lekarskiej polsko – holenderskiej fundacji Wandafonds. Jest organizatorem i kierownikiem wielu kursów z zakresu rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, leczenia spastyczności, analizy chodu oraz ortotyki. Jest członkiem ESMAC, EACD, AACPDM. W latach 2012- 2022 roku pełnił funkcję prezesa ISPO Polska. Swoją pracę poświęcił wprowadzaniu nowoczesnych metod leczenia dzieci z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Wprowadzał w Polsce wielopoziomowe leczenie toksyną botulinową oparte na instrumentalnej analizie ruchu. Jest propagatorem zintegrowanego podejścia w neurorehabilitacji. Od wielu lat zajmuje się zastosowaniem nowych technologii w rehabilitacji. Obecnie prowadzi projekt diagnostyki i rehabilitacji z zastosowaniem robotów dla dzieci z terenu Mazowsza.

Dr hab. n. med. Marcin Bonikowski jest Prelegentem i Panelistą II Konferencji „Siła więzi” „Naprzeciw traumie”, która odbędzie się w dniach 28-29.06.2024 w Warszawie.

Honorowym patronatem objęli II Konferencję „Siła więzi. Naprzeciw traumie. Droga do bezpiecznej więzi”: